ANGST STOORNISSEN

INLEIDING

Dit gedeelte is expliciet bedoeld voor onderwijsgevenden, begeleiders, coaches en begeleiders in sportclub of vereniging. Als ouders of jongere is het raadzaam om deze begeleiders op dit gedeelte van de website attent te maken. Voor algemene informatie kunt u terecht bij het thema.

WAT ZIJN ANGSTSTOORNISSEN

Angst is het meest voorkomende probleemgebied van kinderen en jongeren. Het zijn de tobbers, piekeraars en slechte slapers.  

DENKFOUTEN VAN EEN LEERLING MET ANGSTSTOORNIS

• "Ik doe nooit wat goed." 
• "Ik ben gewoon slecht." 
• "Iedereen moet mij altijd hebben." 
• "Ik krijg nu wel een compliment van de juf, maar dat doet ze natuurlijk alleen maar omdat ze me zielig vindt." 
• "Ze denken vast dat ik dom ben." 
• "Ik weet nu al dat ik het antwoord niet weet als ik een beurt krijg." 
• "Het is mijn eigen schuld. Als ik beter had opgelet.." 
• "Ik moet gewoon aardiger zijn."

ALGEMENE RICHTLIJNEN

• Bescherm de leerling
• Probeer de reden van de angst te achterhalen
• Voorzichtig prikkelen om uit de schulp te kruipen
• Blijf de leerling erbij betrekken
• Positief stimuleren
• Voordoen – samen doen – alleen laten doen
• Gewenning helpt angst te generaliseren
• Wees een hulp in noodsituaties

SOORTEN ANGSTSTOORNISSEN

FAALANGST – apart gespecificeerd – zie onder Thema Faalangst

GEGENERALISEERDE ANGSTSTOORNIS (GAS) - PIEKERSTOORNIS

• Piekeren, vooral voor het slapen gaan
• Piekeren over zichzelf en hun angst en gedrag
• Slecht uitgerust door slecht slapen
• Bezorgd denken – soms zonder aanleiding
• Aanpassingsvermogen is goed
• Perfectionistische instelling
• Chronisch prikkelbaar, gespannen en gestrest – strak als een gespannen veer
• Uitgeput door chronische stress – weinig energie over
• Tobben en overal tegenop zien (malen)
• Besluiteloos
• Uitstelgedrag
• Paniekgevoelens
• Onvermogen zich te ontspannen
• Vermoeidheid
• Spierspanning
• Slaapstoornissen
• Concentratieproblemen
• Irritatie
• Zoeken sterk naar bevestiging van de omgeving

WAT MERK JE IN DE KLAS.

• Ze maken zich zorgen over hun functioneren in de klas
• Ze piekeren over één slecht cijfer
• Ze vragen veel bevestiging
• Ze vragen naar de bekende weg
• Nagelbijten of nerveus gedrag
• Soms lusteloos – vinden niets leuk
• Lijkt soms jonger dan hij/zij is   
• Sociale angst
• Angst voor bepaalde taken
• Faalangst (zie daar)
• Algehele angst voor school
• Blokkeren – stotteren – iets niet willen doen

WAT KUN JE DOEN IN DE KLAS

• Veilige sfeer is belangrijk
• Geef morele steun
• Toon begrip
• Kom sterk over bij de leerling
• Let op de signalen 
• Geruststelling werkt niet lang – moet herhaald worden
• Maak een ‘gedachtenstop’ voor de leerling en leer het aan
• Afleiding geven

SEPARATIE-ANGSTSTOORNIS

• Verlatingsangst
• Heeft vaak te maken met scheiding of verlies
• Extreme moederbinding
• Angst voor ongelukken of ziekte dierbaren
• Angst om alleen te zijn of dingen te doen

WAT MERK JE IN DE KLAS

• Deze leerlingen hangen erg aan hun moeder
• Openbaart zich van 4-6 jaar en rond 12e jaar
• Leerlingen zijn bijna niet naar school te krijgen
• Verhoogde kans op spijbelen
• ’s morgens misselijk – buikpijn – hoofdpijn, soms overgeven. Als de leerling thuis mag blijven voelen ze zich snel beter
• Vergroot het zelfvertrouwen 
• Toon begrip – neem kleine stapjes
• Praat veel over de angst van de leerling
• Leerling kan jou als ‘rolmodel’ overnemen op school en klampend gedrag vertonen

SCHOOLFOBIE

• extreem sterke weerstand tegen school
• leerling weigert naar school te gaan
• vooraf veel lichamelijke klachten
• symptomen lijken op separatieangst – stoornis
• langdurig afwezig zijn met medewerking van ouders

TIPS VOOR DE DOCENT

• onderzoek waar de weerstand vandaan komt
• bv. Fobie – geleidelijke terugkeer en gewenning
• bv. Vermijding sociale situaties – rollenspel 
• bv. Separatieangst – oudertraining
• bv. Thuis is het leuker – ouderbehandeling  (geen computer/tv)

PANIEKSTOORNIS

• totaal onverwachte paniekaanvallen
• binnen 10 minuten fysieke klachten, zoals
• hartkloppingen
• transpireren
• duizeligheid

TIPS VOOR DE DOCENT

• erken de angst van de leerling
• probeer de angst niet weg te praten of te bagatelliseren
• geef positieve bevestiging
• zorg voor een veilig klimaat in de klas
• zet het kind naast een spontaan, hulpvaardige leerling
• geef succeservaringen
• herken hun subtiele vragen om hulp, ze steken vaak geen vinger op
• blijf de leerling stimuleren
• dwing niet
• zet ze niet plotseling in het middelpunt
• spreek rustig
• geef korte, duidelijke instructies
• geef haalbare opdrachten
• ga uit van de sterke punten van de leerling
• geef eventueel een aangepast programma
• creëer indien nodig afleidende activiteiten
• stimuleer ouders en leerling professionele hulp te zoeken
• meld de leerling  aan bij SOVA of ZEKERHEIDSTRAINING

SOCIALE ANGSTSTOORNIS (Ontwijkings/vermijdingsstoornis)

• angst voor situaties met sociaal functioneren
• angst voor contact volwassenen
• vermijdingsgedrag
• stoornis begint vaak in tienertijd
• vaak beschermd opgevoed
• kan ook autoritaire opvoeding zijn
• maken moeilijk contact met anderen
• gebogen – kleinmakende houding
• weinig gebaren
• neutraal gedrag
• zachte stem
• afzijdig bij activiteiten
• durven niet mee te doen
• vragen geen hulp als ze iets niet snappen
• willen niet in de belangstelling staan
• bij een spreekbeurt zijn ze vaak ziek
• blozen of zweten
• misselijk van de spanning
• erg gevoelig voor (negatieve) meningen van anderen   

WAT MERK JE IN DE KLAS

• onderpresteren
• angst wordt verbloemd door dwars en uitdagend gedrag
• chronisch – waarschijnlijk erfelijk – dus het blijft
• paniekaanval – huilen, woede, stil zijn of weglopen
• situaties worden vermeden
• leerling lijdt onder de angst
• lijkt erg op de symptomen van faalangst – zie aldaar

SPECIFIEKE FOBIEËN  

• overmatige angst bij voorwerp – dier – mensen – lift, enz.
• gedachte is al genoeg om angst te voelen
• vermijdingsgedrag

WAT MERK JE IN DE KLAS

• verstijving
• aanklamping
• woede
• huilen
• angstaanval

TIPS VOOR DE DOCENT

• forceer niet
• laat geleidelijk wennen

OBSESSIEF-COMPULSIEVE STOORNIS (OCS)

• dwangstoornis
• combinatie met ADHD – Gilles de la Tourette – PDD/NOS
• ontstaat op kinderleeftijd
• dwanghandelingen die de angst verminderen
• dwanggedachten
• ernstig belemmerend
• bijvoorbeeld smetvrees – overdreven netje – dwangmatig tellen 

WAT MERK JE IN DE KLAS

• meest voorkomende vorm is smetvrees
• dwangmatig checken van bijv. tas of huiswerk gemaakt
• vaste plaats van dingen op tafel
• leerling is perfectionistisch
• kunnen een vraag steeds weer opnieuw stellen
• kan telkens opnieuw beginnen aan bijv. werkstuk of tekening (nooit goed genoeg)
• kleptomanie  kan ook een vorm zijn van OCD
• wanneer je de dwangmatige handelingen verbiedt, wordt de leerling boos
• deze leerling staat onder grote spanning – gevolg: irritatie of afsluiten voor anderen  

TIPS VOOR DE DOCENT

niet zeggen: “Stel je niet aan, als jij wilt stoppen, dan stop je gewoon” – het gevolg kan een paniekaanval zijn. 

Let op alarmsignalen - seeds opnieuw beginnen aan opdracht - letters of cijfers die telkens weer overgeschreven zijn

Zorg voor een veilig klimaat

 POSTTRAUMATISCHE STRESSSTOORNIS

• Na een traumatische ervaring
• ongeluk
• overlijden van een ouder
• seksueel misbruik
• mishandeling
• getuige van geweld
• getuige van oorlogsgeweld
• intense angst
• ontreddering
• machteloosheid
• verdoving
• het dagelijks leven is ontwricht
• afschuw
• chaotisch of opgewonden gedrag
• stemmingsstoornissen
• leerstoornissen
• slaapstoornissen
• herbeleving in bijv. droom

WAT MERK JE IN DE KLAS

• plotseling verslechterende resultaten
• geen zin meer
• concentratieproblemen
• afnemende motivatie
• overdreven op hun hoede en snel angstig
• leerling kan somber zijn
• leerling kan schuldgevoelens ontwikkelen
• leerling kan negatief over zichzelf denken
• leerling kan agressief gedrag gaan vertonen
• op stille momenten kan herbeleving ontstaan – ze lijken dan afwezig
• leerling probeert situaties die aan de gebeurtenis herinneren absoluut te vermijden.

TIPS VOOR DE DOCENT

• je kunt het kind steunen
• let op de signalen als je op de hoogte bent
• zorg voor een veilig klimaat
• erken de problemen of het verdriet van het kind
• toon begrip, maar ga niet mee in de emoties
• zoek hulp voor het kind binnen de school – zorgfunctionaris
• praat eventueel met ouders – altijd samen met zorgfunctionaris (als de ouders niet de veroorzakers van het trauma zijn)
• wordt niet de hulpverlener van de leerling – dit is voor zorgfunctionaris of GGZ. Je bent geen therapeut of psycholoog.

PANIEKSTOORNIS

• paniekaanvallen
• geheel onverwacht
• hyperventilatie
• hartkloppingen
• transpireren
• trillen
• ademnood
• pijn op de borst
• misselijkheid of buikpijn
• duizeligheid
• opvliegers/koude rillingen
• angst om gek te worden
• angst om dood te gaan
• angst voor herhaling van de paniekaanval

SELECTIEF MUTISME

• hardnekkig zwijgen
• selectief
• situatie bepalend
• erg verlegen
• leerling communiceert wel non-verbaal
• geen onvermogen, maar weigering tot spreken

NOG VEEL MEER TIPS VOOR DE DOCENT (ALGEMEEN)

• erken de angstgevoelens
• toon begrip
• zorg voor een veilige sfeer
• breng de leerling tot rust
• neem – indien nodig – de leerling in bescherming
• leer de leerling ontspannings- of ademhalingsoefeningen
• ga na of je de leerling niet overvraagt qua lesstof
• stel duidelijke en realistische doelen
• geef eventueel extra tijd
• geef procesgerichte en – indien mogelijk – positieve feedback
• maak angst bespreekbaar
• betrek eventueel de groep erbij
• spreek positieve verwachtingen uit
• stimuleer contact met anderen
• laat de leerling samenwerken met een ‘veilige’ klasgenoot
• geef de leerling verantwoordelijkheid (een klein klusje)
• laat de leerling opschrijven wat goed gaat
• laat de leerling merken wat wel goed gaat
• stimuleer de leerling zelf oplossingen te bedenken
• meld de leerling aan voor SOVA of Zekerheidstraining
• NB: steeds geruststellen houdt de angst in stand
• Leer de leerling minder streng voor zichzelf te zijn, fouten maken doet iedereen
• Geef helpende gedachten
• Leer de kunst van relativeren en een beetje zelfspot
• Affectieve aanpak werkt het beste bij deze leerlingen

Klik op de rechter button voor meer  informatie van de landelijke belangenorganisatie